Omgevingsveiligheid bedrijfsmatig opgezette hennepkwekerijen.

Omgevingsveiligheid hennepkwekerijen. Onderzoek naar de fysieke veiligheidsrisico's van omwonenden bij bedrijfsmatig opgezette hennepkwekerijen.

In het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid van 01-03-2018 o.l.v Tjibbe Joustra worden aanbevelingen gedaan om de fysieke veiligheidsrisico’s voor omwonenden bij hennepkwekerijen te beperken of te voorkomen.

Ookal is in Nederland hennepteelt niet toegestaan, zijn er toch naar schatting 10.000 tot 30.000 hennepkwekerijen. Een groot deel van deze hennepkwekerijen bevindt zich in woningen en veroorzaakt veiligheidsrisico’s voor omwonenden. Jaarlijks wordt bij 4.500 van de 6.000 ontmantelde hennepkwekerijen een gevaarlijke situatie aangetroffen door overbelasting van de elektriciteit. Per jaar wordt er € 200 miljoen aan energie illegaal afgetapt en zijn er ten minste 65 woningbranden als gevolg van hennepteelt blijkt uit onderzoek van de Onderzoeksraad. Doordat hennepteelt een illegale activiteit is onttrekt deze zich grotendeels aan de waarneming van overheid en onderzoeksinstituten. Daardoor ontbreken gevalideerde cijfers over de omvang en de opbouw van deze (illegale) bedrijfstak of de feitelijke omvang van de omgevingsrisico’s. De cijfers in dit rapport zijn afkomstig van, dan wel gebaseerd op bronnen waarvan de validiteit van de gegevens het meest aannemelijk wordt geacht; onder ‘perfecte’ omstandigheden is het (lees: 4 x per jaar kunnen oogsten) voor een gemiddelde hennepkweker met circa 250 planten per moment mogelijk een opbrengst tot € 106.000 per jaar te behalen. Een dergelijk opbrengstpotentieel trekt georganiseerde criminaliteit aan, maar ook individuele burgers die op illegale wijze willen bijverdienen. De teelt lijkt vooral plaats te vinden in binnenkwekerijen: ongeveer 95% van de ontmantelde kwekerijen betreft binnenkwekerijen.

Hennepteelt in woningen vindt plaats onder vochtige en warme condities, met regulering van onder meer temperatuur, licht, luchtcirculatie, luchtvochtigheid, bewatering, de concentratie CO2 in de lucht en het gebruik van pesticiden. Vanwege de relatief grote behoefte aan energie en water komt het voor dat hennepkwekers illegaal stroom, gas en water aftappen. Daarnaast wordt voor de teelt over het algemeen veel (tuinbouw) apparatuur geïnstalleerd in de woning, waarvoor nieuwe elektrische installaties worden aangelegd of de bestaande elektrische aansluiting wordt aangepast. Bij binnenteelt worden ook wel aanpassingen aan de constructie van de woning gedaan.

Deze optelsom aan acties en aanpassingen in woningen leidt tot de volgende potentiële gevolgen: brand, instorting en aantasting van de gezondheid van omwonenden en (latere) bewoners. Brand als gevolg van oververhitting door overbelasting van en/of kortsluiting in het elektrische systeem en waterlekkages zijn risico’s voor omwonenden die zich aantoonbaar voordoen. Instorting en aantasting van de gezondheid komen in de praktijk minder voor. Na de ontmanteling van een hennepkwekerij kunnen situaties in de woning blijven bestaan die gevaarlijk zijn voor latere bewoners. 

Om de veiligheid van omwonenden van hennepkwekerijen te verbeteren moeten publieke en private partijen samenwerken en maatregelen nemen om onveilige woonsituaties als gevolg van hennepteelt te voorkomen. Dit vraagt een andere manier van denken, stelt de Onderzoeksraad, waarbij niet het illegale karakter van de teelt centraal staat, maar de onveilige situaties die de teelt veroorzaakt voor omwonenden.

De medicinale hennepteelt in Nederland, de aanpak van hennepteelt vanuit internationaal perspectief en de reguliere handhaving van omgevingsrisico’s binnen de Nederlandse tuinbouw maken duidelijk dat omgevingsrisico’s van hennepkwekerijen wel degelijk beter te beheersen zijn door vanuit het perspectief van de omgevingsveiligheid te kijken. Omgevingsveiligheid is primair een lokaal vraagstuk waarbij diverse partijen een verantwoordelijkheid hebben om onveilige situaties door hennepteelt tegen te gaan. Dit is dus een andere optiek dan opsporing en ontmanteling vanwege de illegaliteit van de hennepteelt en het ontnemen van wederrechtelijk verkregen voordeel daaruit. Strafrechtelijke of bestuursrechtelijke handhaving lost echter het probleem van de veiligheidsrisico´s niet op. Na ontmanteling van een hennepkwekerij vindt er geen veiligheidscontrole plaats en kunnen risicovolle situaties in de woning blijven bestaan die gevaarlijk zijn voor omwonenden en latere bewoners. Ook worden bovendien niet alle hennepkwekerijen ontmanteld.

Om de onveiligheid van omwonenden (en latere bewoners) van hennepkwekerijen structureel op te lossen moet niet het illegale karakter van de hennepteelt centraal staan, maar de onveilige situaties die deze teelt veroorzaakt. De Onderzoeksraad beveelt daarom Netbeheer Nederland aan om op korte termijn onveiligheid door illegale manipulatie van het elektriciteitsnet op woningniveau verder meetbaar te maken, onveilige aansluitingen pro-actief op te sporen en op te treden tegen bewoners die hennep-gerelateerde onveiligheid op het elektriciteitsnet veroorzaken. Daarnaast is een integrale aanpak op lokaal niveau noodzakelijk om de veiligheid in de woonomgeving te verbeteren. De Onderzoeksraad beveelt burgemeesters aan om partijen op lokaal niveau samen te brengen en gezamenlijk maatregelen te nemen om onveiligheid door hennepteelt tegen te gaan.

Reflectie – De Onderzoeksraad biedt een veiligheidsperspectief op het beleid van ontmanteling van bedrijfsmatig opgezette hennepkwekerijen die jaarlijks tot ten minste zo’n 65 woningbranden leidden. ‘Niet de illegaliteit van de hennepteelt maar de onveilige situaties door die illegaliteit zouden centraler moeten komen te staan’. Wat dat betreft is er sprake van een impliciet verband, waarbij indien de hennepteelt een legale status zou hebben dit expliciet kan betekenen dat de veiligheid voor burgers/omwonenden zou toenemen, zoals de Onderzoeksraad ook noemt betreft de medicinale cannabisteelt; Aan uitspraken over NEN-gecertificeerde kweekkasten voor eigen (kleinschalig) gebruik waagt de Onderzoeksraad voor de Veiligheid zich nog niet, mogelijk in een volgende rapportage?