03 oktober 2023
Coffeeshops, prostitutie en toerisme Singel/Wallengebied
In opdracht van Burgemeester Halsema is door Informatie Onderzoek en Statistiek in 2019 onderzoek gedaan via een enquête onder 1.161 jonge buitenlandse bezoekers van het Singel/Wallengebied, wat inzicht geeft in de bezoekmotieven en het gedrag van deze doelgroep (18-35 jaar). Dit gebied is geselecteerd omdat de spanning qua leefbaarheid en de balans tussen bewoners en bezoekers onder druk staat. Het Programma Stad in Balans spreekt eveneens van het vinden van een nieuw evenwicht tussen leefbaarheid voor bewoners en gastvrijheid tegenover bezoekers. Middels een vragenlijst zijn een aantal mogelijke beleidsopties voorgelegd. Hierbij is het doel om een beeld te krijgen van de mogelijke effecten van beleid op de bereidheid tot bezoek en het gedrag ter plaatse van deze doelgroep.
Een belangrijke kanttekening bij het onderzoek is dat de resultaten niet representatief zijn voor alle bezoekers aan de stad Amsterdam. Het gaat enkel om de buitenlandse bezoekers van het Singel/ Wallengebied, binnen de leeftijdscategorie 18 tot 35 jaar.
De hoofdvragen bij dit onderzoek zijn welke rol de aanwezigheid van coffeeshops speelt bij de komst naar de stad, en wat toeristen die nu in coffeeshops te vinden zijn zullen doen wanneer zij niet meer in een coffeeshop mogen komen. Blijven zij weg of komen zij minder? Of blijven zij komen zonder wiet te gaan gebruiken, of proberen zij er juist op een andere manier aan te komen?
Daarnaast zijn vragen over de aanwezigheid van raamprostitutie en het heffen van entree in postcode-gebied ‘1012’ en manieren van reizen en vliegticketprijzen onder de aandacht gebracht. In deze samenvatting zal echter alleen op het aspect van de coffeeshops worden ingegaan.
Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een face-to-face enquête die op straat is uitgevoerd op drie locaties binnen het Singel/ Wallengebied. Enquêteurs hebben in dit gebied willekeurig mensen aangesproken in de geschatte leeftijdscategorie van 18 tot 35 jaar, waarvan het vermoeden bestond dat zij internationale bezoekers zijn. Dit is gebeurd op verschillende tijdstippen en op drie plaatsen, verspreid over het Singel/ Wallengebied. Nederlandse bezoekers zijn niet ondervraagd. De vragenlijst, die bestaat uit 22 grotendeels gesloten vragen, is uitsluitend afgenomen onder de internationale bezoekers.
Van de 1.161 respondenten is 58% man en 41% vrouw, en is 62% maximaal 25 jaar oud. Een ruime meerderheid van 82% komt uit Europa. Naar individuele herkomstlanden komt de grootste groep uit Duitsland (21%), gevolgd door het Verenigd Koninkrijk (16%) en Frankrijk (13%).
Voor de Britse bezoekers zijn coffeeshops met afstand de meest genoemde hoofdreden om naar Amsterdam te komen: 33%. Zij noemen wandelen of fietsen door de stad minder vaak als hoofdreden (21%) dan gemiddeld (32%) en geven juist vaker aan dat een goedkope reis de hoofdreden is geweest: 11% tegenover 6% gemiddeld. Mannen noemen wandelen of fietsen door de stad minder vaak dan gemiddeld als hoofdreden om naar Amsterdam te komen (26%), terwijl coffeeshops juist vaker als hoofdreden worden genoemd (22%). Coffeeshops worden bovendien door de groep tot en met 25 jaar vaker dan gemiddeld als hoofdreden voor de komst naar Amsterdam genoemd (25%).
Resultaten cannabisgebruik en coffeeshopbezoek
Van de jonge toeristen die het Singel/Wallengebied bezoeken gebruikt een ruime meerderheid cannabis: van alle respondenten heeft 77% vóór het bezoek aan Amsterdam cannabis gebruikt. Dit geldt voor 82% van de Britse bezoekers, terwijl ook Franse (78%) en mannelijke bezoekers (80%) vaker dan gemiddeld cannabis gebruiken. Van alle respondenten die eerder in eigen land cannabis gebruikt hebben doet 36% dat minimaal één keer per week, en 19% (vrijwel) dagelijks. Van alle respondenten gebruikt 66% ook zelf hasj of wiet in de coffeeshop. Daarnaast geeft 19% aan wel te gebruiken, maar buiten de coffeeshop. Een minderheid van 8% gebruikt helemaal niet.
Aan respondenten is de optie voorgelegd dat buitenlandse toeristen niet meer in de coffeeshops naar binnen mogen. In totaal geeft 34% van de respondenten aan Amsterdam in dat geval minder vaak te zullen bezoeken, en 11% zou zelfs nooit meer komen. De Britse bezoekers geven relatief vaker (42%) aan minder vaak naar Amsterdam te zullen komen, terwijl de Franse bezoekers juist relatief vaker nooit meer komen (16%). De bereidheid om in deze situatie nog naar Amsterdam te komen ligt ook lager bij mannen dan bij vrouwen, en lager bij de groep tot en met 25 jaar dan bij de groep ouder dan 25 jaar. Veertig procent van de respondenten die naar Amsterdam blijven komen geeft aan geen hasj of wiet meer te zullen gebruiken indien zij bij een volgend bezoek aan Amsterdam de coffeeshop niet meer binnen mogen. Nog eens 22% geeft aan iemand anders naar de coffeeshop te laten gaan, terwijl 18% op een andere manier hasj of wiet verwacht te gaan kopen. Daarbij acht 56% het waarschijnlijk dat er in Amsterdam buiten de coffeeshop hasj of wiet gekocht kan worden, bijvoorbeeld via straathandel of een 06-dealer.
De aanwezigheid van coffeeshops speelt bij de helft van de respondenten (49%) een (zeer) belangrijke rol bij de bereidheid om entree te betalen voor het Singel/ Wallengebied.
In 2011 heeft prof Korf van het Bonger Instituut voor Criminologie (UvA) in opdracht van de gemeente Amsterdam, een vergelijkbare enquête gehouden onder 520 toeristen in Amsterdamse coffeeshops. In 2016 is door hetzelfde onderzoeksinstituut eveneens onderzoek gedaan onder toeristen in het ‘1012 gebied’, waarbij drukte, overlast en waterbedeffecten van het sluitingsbeleid centraal stonden. Respondenten in het onderzoek van Korf uit 2016 kwamen uit 46 verschillende landen, veruit het vaakst in het Verenigd Koninkrijk, gevolgd door Duitsland, Frankrijk, Italië en de Verenigde Staten/Canada.
In dit onderzoek ligt de focus uitsluitend op (jonge) internationale toeristen: een groep die in toenemende mate het Singel/Wallengebied bezoekt en daarbij soms overlast veroorzaakt. Deze enquête geeft inzicht in de beweegredenen van jonge internationale bezoekers in het Singel/Wallengebied. Een belangrijk verschil met beide onderzoeken van Korf is dat er is geënquêteerd op straat, waarbij zowel coffeeshopbezoekers als niet-coffeeshopbezoekers zijn ondervraagd. Hiervoor is besloten na overleg met Korf. Zijn veronderstelling is dat het, meer dan in 2016, lastig zal zijn om coffeeshophouders mee te krijgen om aan het onderzoek mee te werken. Immers, eventuele toekomstige maatregelen zullen mogelijk niet in hun voordeel werken. Daarnaast biedt deze aanpak het voordeel dat inzicht wordt verkregen in het aandeel toeristen in deze doelgroep (dat wil zeggen buitenlandse jongeren in het Singel/ Wallengebied) dat daadwerkelijk een coffeeshop bezoekt of wil bezoeken. Het onderzoek van Korf werd uitgevoerd in de periode januari-mei. Deze enquête had een kortere doorlooptijd en is uitgevoerd in de zomer van 2019 (tweede helft augustus - begin september). In de zomerperiode zijn er wel grotere aantallen bezoekers op straat te vinden.
Een belangrijke kanttekening bij het OIS-onderzoek is dat de resultaten niet representatief zijn voor alle bezoekers aan de stad Amsterdam. Het gaat enkel om de buitenlandse bezoekers van het Singel/ Wallengebied, binnen de leeftijdscategorie 18 tot 35 jaar. Halsema heeft aangekondigd verder in gesprek te willen met het Rijk en coffeeshophouders om mogelijkheden te onderzoekn om de cannabishandel uit de criminaliteit te trekken, aangezien Amsterdam niet deelneemt aan de landelijke wietproef.
