De markt voor coffeeshops in de gemeente Amsterdam: 2020 en 2025

Samenvatting van het rapport ‘De markt voor coffeeshops in de gemeente Amsterdam: 2020 en 2025’ uit december 2020 van Bureau BreuerIntraval die op 08-01-2021 door burgemeester Femke Halsema namens de lokale driehoek samen met een discussienota en het O&S onderzoek uit 2018 naar de Amsterdamse gemeenteraad werd gestuurd. 

De probleemstelling van het onderzoek op verzoek van het College van B&W van Amsterdam was als volgt;

‘Wat is het benodigde aantal coffeeshops in de gemeente Amsterdam voor zowel de totale gebruikersgroep (ingezetenen en niet-ingezetenen van Nederland) als voor de groep lokale gebruikers nu (2020) en over vijf jaar (2025)?'

Deelvragen
Vraag cannabis
1. Hoe groot is de huidige vraag naar cannabisproducten in de gemeente Amsterdam? Wie zijn de huidige klanten van de coffeeshops in de gemeente Amsterdam? Wat is de verhouding ingezeten versus niet-ingezeten klanten? Waar komen de klanten van de coffeeshops vandaan (wat is het verzorgingsgebied)?
2. Wat is de verwachte demografische ontwikkeling in Amsterdam, met name in de groep (potentiële) lokale gebruikers en klanten van coffeeshops?
3. Wat is de verwachte ontwikkeling bij de groep (potentiële) klanten in de gehele gebruikersgroep (ingezetenen en niet-ingezetenen)?
4. Hoe zal het coffeeshopbezoek zich ontwikkelen tussen 2020 en 2025 voor zowel de lokale klanten als voor de totale klantenpopulatie?
Aanbod coffeeshops
5. Wat is het benodigde aantal coffeeshops in de gemeente Amsterdam voor de totale klantenpopulatie in 2020? En wat is het benodigde aantal coffeeshops in de gemeente Amsterdam voor de groep lokale klanten in 2020?
6. Wat is het benodigde aantal coffeeshops in de gemeente Amsterdam voor de totale klantenpopulatie in 2025? En wat is het benodigde aantal coffeeshops in de gemeente Amsterdam voor de groep lokale klanten in 2025?

-Onderzoeksmethode
Om aan te kunnen geven hoeveel coffeeshops er nodig zouden zijn in de gemeente Amsterdam is een methode, die in de distributie-planologie veelvuldig wordt gebruikt voor andere bedrijfstakken en voorzieningen, bijvoorbeeld de vestiging van supermarkten aangepast. Hierdoor is het aantal benodigde coffeeshops beter te schatten met gegevens uit openbare bronnen, onder meer CBS-gegevens, prevalentieonderzoeken naar cannabisgebruik en onderzoek onder toeristen en coffeeshopbezoekers.

-Een coffeeshop per ruim 5000 Amsterdamse inwoners
Volgens opgave van de gemeente Amsterdam is het aantal coffeeshops in 2020 gedaald naar 166 met 872.757 inwoners (1 januari 2020). Amsterdam telt één coffeeshop per ruim 5.000 inwoners. Voor Nederland komen we gemiddeld op één coffeeshop per ruim 30.000 inwoners.

-Het verzorgingsgebied van veel coffeeshops overstijgt de gemeentegrenzen.
Lokale gebruikers zijn afkomstig uit zowel de gemeente waarin de coffeeshop is gevestigd als omliggende gemeenten. Het grote verschil tussen Nederland en Amsterdam wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door het grote aantal bezoekers dat Amsterdam trekt uit zowel binnen- als buitenland. Een deel van deze toeristen bezoekt ook coffeeshops. Hun aantal nam in de periode 2012-2018 met 54 procent toe tot bijna 19 miljoen. (Pleisureworld NRIT, Centraal Bureau voor de Statistiek, NBTC Holland Marketing en Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality (2019). Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2019. Pleisureworld NRIT, Elst) Met een verwachtte groei naar bijna 60 miljoen in 2030.

-Bij de onderzoeksmethode worden drie stappen onderscheiden:

1. Vaststellen wat de vraag is naar cannabisproducten in de gemeente Amsterdam. Op basis van lokaal en landelijk onderzoek naar de prevalentie van cannabisgebruik wordt de vraag naar cannabis in kaart gebracht met gebruikmaking van gegevens over de omvang van het actuele gebruik, de hoeveelheid en frequentie waarmee cannabis in de (Amsterdamse) coffeeshops wordt gekocht, het aantal klanten dat de coffeeshops jaarlijks trekken en de herkomst van de (buitenlandse) bezoekers.

2. Bepalen van de gemiddelde norm voor de productiviteit van coffeeshops. Voor het berekenen van de benodigde economische ruimte wordt gebruik gemaakt van landelijke normcijfers gebaseerd op gemiddelde omzetgegevens per branche, bedrijf en product. De belangrijke ruimtelijk economische variabelen zijn koopkrachtbinding en –toevloeiing, gemiddelde besteding en vloerproductiviteit. Voor coffeeshops zijn er in deze niet of nauwelijks landelijke cijfers beschikbaar; omzet van de coffeeshopbranche en de vloerproductiviteit blijkt moeilijk te achterhalen.
Wel kan op basis van vele coffeeshoponderzoeken door de jaren heen in een groot aantal gemeenten waaronder Amsterdam door BreuerIntraval, een gemiddelde omzet van coffeeshops wordt berekend. De normproductiviteit kan daarbij worden afgeleid uit de gemiddelde omzet van coffeeshops in Nederland en/of uit het gemiddeld aantal maandelijkse koopmomenten van cannabis in Amsterdamse of Nederlandse coffeeshops. Omdat niet kon worden beschikt over omzetten van coffeeshops, werden maandelijkse koopmomenten gebruikt.
Met gegevens uit eerdere enquetes naar aankoopgedrag worden gemiddelde kengetallen berekenend voor de gemiddelde coffeeshop in Nederland. Doordat vaak bekend is waar de coffeeshopbezoekers vandaan komen, kunnen de gegevens over bezoekers van coffeeshops en hun koopmomenten worden berekenend voor bijvoorbeeld inwoners binnen en buiten de gemeente en het aandeel van niet-ingezetenen.

3. Bepalen aan de hand van de in stap één en twee verzamelde gegevens van het benodigde aantal coffeeshops, zowel voor de lokale klanten als voor de gehele klantenpopulatie. Door de totale klantenpopulatie (ingezetenen en niet-ingezetenen) nu (2020) en over vijf jaar (2025) te delen door de vastgestelde normproductiviteit levert dit een demografische en economische onderbouwing op van het benodigde aantal Amsterdamse coffeeshops.

73.00 actuele Amsterdammers consumeren cannabis
BreuerIntraval kiest ervoor de effecten van Corona buiten beschouwing te laten. Het is op dit moment ongewis welk effect dat op de ontwikkelingen in het internationaal toerisme in het algemeen en voor Amsterdam in het bijzonder zal hebben. De schattingen zijn extrapolaties op basis van de situatie in 2019.
Om het aantal cannabis gebruikende personen in regio Amsterdam te berekenen vermenigvuldige BreuerIntraval het aantal inwoners vermenigvuldigd met het percentage recente gebruikers (afgelopen maand) van cannabis. Het gebruik van cannabis wordt gemeten met enquêtes onder de algemene bevolking en onder scholieren. Het gebruik is hoger onder jongeren en jongvolwassenen en lager onder 65+’ers. Voor de gemeente Amsterdam wordt gekomen op 73.000 actuele gebruikers van cannabis, waarvan 70.700 van 18 jaar en ouder.

Bekend is dat een deel van de gebruikers in de eigen behoefte voorziet door zelf cannabis te kweken. Uit onderzoek onder bijna 1.000 bezoekers van coffeeshops in 14 gemeenten blijkt dat 11% zelf cannabis kweekt en daarmee (deels) in de eigen behoefte voorziet. Het werkelijke percentage dat zelf kweekt en in de eigen behoefte voorziet zou derhalve wel eens hoger kunnen zijn dan 11%. Coffeeshops kunnen in het huidige gedoogbeleid geen garanties geven op de kwaliteit van hun producten. CannaWijzer, een meldpunt voor cannabis consumenten, ontvangt naar eigen zeggen dan ook veel klachten over vervuilde of onbetrouwbare wiet.

In koopstromenonderzoek wordt niet gevraagd naar het aanschaffen van wiet en hasj. Gezien de sterke koopkrachtbinding van zowel dagelijkse als niet-dagelijkse artikelen, de grote dichtheid aan coffeeshops, de goede bereikbaarheid en een kwaliteit van cannabis waar wel over wordt geklaagd, maar die (uiteraard) meer garanties biedt dan een straatdealer, zullen de Amsterdamse cannabisgebruikers hun cannabis voornamelijk in coffeeshops in Amsterdam kopen. We nemen aan dat een beperkt deel wegvloeit naar coffeeshops buiten Amsterdam en online verkoop vergelijkbaar met de dagelijkse boodschappen.

Koopfrequentie is gemiddeld 14,5 per maand in Amsterdam
Uit eerder onderzoek (2011) onder ruim 1.200 bezoekers van 59 Amsterdamse coffeeshops blijkt dat de koopfrequentie in Amsterdam eveneens relatief hoog is. Bijna twee vijfde van de respondenten (38%) bezoekt dagelijks een coffeeshop, ruim twee vijfde (42%) twee of drie keer per week, gemiddeld blijken zij in 2011 16 keer per maand een coffeeshop te bezoeken. Dit onderzoek dateert van 2011 toen Amsterdam nog 222 coffeeshops telde. Het aantal coffeeshops is sindsdien met een kwart afgenomen. De gemiddelde reisafstand naar een coffeeshop zal door de lagere dichtheid zijn toegenomen, waardoor de koopfrequentie wat zal zijn gedaald. De vier verplaatste coffeeshops zijn minder centraal gelegen, wat een dempend effect zal hebben op de koopfrequentie. Voor Amsterdam ligt de koopfrequentie tussen de 13 en 16 keer per maand, gemiddeld 14,5.

Redenen om naar Amsterdam te komen
Uit onderzoek van de gemeente Amsterdam onder internationale bezoekers van het Singel/ Wallengebied in de leeftijd van 18 tot ongeveer 35 jaar, blijkt dat de belangrijkste reden om naar Amsterdam te komen te wandelen of fietsen door de stad (32%) is, gevolgd door het bezoeken van coffeeshops (22%).
Voor Britse bezoekers zijn coffeeshops zelfs met afstand de meest genoemde hoofdreden om naar Amsterdam te komen: 33%. Coffeeshops hebben voor een meerderheid van de respondenten (57%) ook een (zeer) belangrijke rol gespeeld bij hun keuze om naar Amsterdam te komen. Eenmaal in Amsterdam blijkt een meerderheid (72%) van de jonge bezoekers in het Singel/ Wallengebied daadwerkelijk een coffeeshop te hebben bezocht. Kortom, Amsterdam trekt jaarlijks een groot aantal buitenlandse toeristen (9,0 miljoen), die overwegend relatief jong zijn (tenminste de helft is jonger dan 38 jaar) waarvan een overgrote meerderheid (72%) zegt een coffeeshop te hebben bezocht.

Het bezoeken van een coffeeshop is voor veel toeristen een unieke ervaring, in hun eigen land kennen ze zoiets niet.

Toeristen bezoeken Amsterdam vooral in groepsverband, als stel, in gezinsverband of als vriendengroep. Coffeeshops zijn vaak niet de belangrijkste reden om Amsterdam te bezoeken. Het is dan ook onwaarschijnlijk dat alle buitenlandse toeristen die coffeeshops bezoeken, er cannabis kopen. Een deel van de toeristen gaat mee met een of meer reisgenoten en bezoekt de coffeeshop als horecagelegenheid en als een unieke ervaring en bestellen er een kop koffie. Zij zijn ook als bezoeker van een coffeeshop geteld.

Gemiddeld meer dan 6000 coffeeshopbezoeken per week
Uit een onderzoek naar onder meer de toenemende drukte in en rond negen in het Centrum van Amsterdam gelegen coffeeshops tellen Korf e.a. (2016) naar schatting gemiddeld meer dan 6.000 bezoeken per coffeeshop per week, uiteenlopend van circa 3.000 bezoeken in de kleinste en 12.000 in de grootste coffeeshops.
Uit een enquête onder bijna 600 bezoekers van deze negen coffeeshops blijkt dat 90% van de bezoekers toerist is, met name uit Groot Brittannië (36%), Duitsland (12%) en Frankrijk (12%). De coffeeshops zeggen het hele jaar door veel aanloop te hebben en geen rustige periodes meer te ervaren.
Drie miljoen relatief jonge buitenlandse toeristen bezoeken gemiddeld vijf à zes coffeeshops in Amsterdam. Per maand komen we met gemiddeld vijf bezoeken op 1,25 miljoen toeristische bezoeken per maand

Vraag naar cannabis door Amsterdamse ingezetenen
BreuerIntraval heeft berekend dat voor de vraag naar cannabis van klanten van Amsterdamse coffeeshops die wonen in de Metropoolregio Amsterdam 68 coffeeshops nodig zijn. Wanneer we de toeristische bezoekers in de berekeningen betrekken dan betekent dit dat de drie miljoen jonge toeristen die Amsterdam jaarlijks bezoeken en coffeeshops bezoeken voldoende omzet genereren voor nog eens 93 tot 112 coffeeshops. Het totale aantal benodigde coffeeshops in Amsterdam komt daarmee in 2020 op 161 tot 180 coffeeshops en in 2025 op 185 tot 207 coffeeshops.