Groot Hasj en Wiet onderzoek: (online) stoppen met blowen

Om meer inzicht te krijgen in de opvattingen die frequente cannabisgebruikers hebben over minderen of stoppen met blowen en over hulp zoeken heeft het Trimbos-instituut in opdracht van VWS in 2019 een verkennend online vragenlijstonderzoek uitgevoerd: het Grote Hasj en Wiet Onderzoek (GHWO, 2018). Deelnemers (specifiek: die minimaal een keer per week blowen) zijn doelgericht geworven via internet en de steekproef (circa 1000 deelnemers a 67% mannen en 33% vrouwen) is daarmee niet noodzakelijk representatief voor alle Nederlandse volwassenen die regelmatig cannabis consumeren. Cannabisconsumenten die deelnamen gaven aan het liefst te stoppen met hulp van naasten.

Verdere inzichten in de redenen voor mensen die regelmatig blowen om wel of juist niet te minderen of te stoppen en wat ze weten van stopondersteuning worden via de hoofdvragen van het onderzoek onder de aandacht gebracht:
• Wat zijn de belangrijkste motieven om cannabis te gebruiken?
• Welke ervaringen hebben gebruikers met minderen of stoppen?
• Welke verschillen bestaan er tussen gebruikers die wel of juist niet van plan zijn om te stoppen?
• Welke kennis en opvattingen hebben gebruikers over verschillende vormen van stopondersteuning?

Samenvatting rapport gepubliceerd op 07-04-2020

Problematisch cannabisgebruik
Deelnemers aan de survey gebruiken cannabis met name ‘uit gewoonte’ en vanwege genot: ‘omdat het een lekker gevoel geeft’. Deze motieven zijn in kaart gebracht door middel van de Marijuana Motives Measure (MMM). Bijna de helft van de deelnemers (N=436, 41.9%) geeft aan cannabis (mede) als ‘medicijn’ te gebruiken. Slechts twee deelnemers krijgen cannabis op doktersrecept.
Voor het merendeel van de deelnemers (92% in de leeftijd van 18-35 jaar) lijkt het cannabisgebruik in ieder geval in enige mate 'problematisch'. Wanneer wordt voldaan aan 2 of meer DSM-5 criteria kan worden gesproken van een stoornis is het gebruik van cannabis. Ruim 70% van de deelnemers voldoet naar eigen zeggen aan 2 of meer criteria. Eerder onderzoek onder frequente cannabisgebruikers (≥3 dagen per week) toont aan dat naar schatting 1 op de 3 frequente cannabisgebruikers een cannabisverslaving ontwikkelt. In het algemeen maken relatief weinig cannabisgebruikers gebruik van het professionele hulpaanbod om te stoppen of te minderen volgens Trimbos.Twee-derde van de ruim 1000 respondenten met een gemiddelde leeftijd van 24,8 jaar is (bijna) dagelijks gebruiker, en hebben dus in de afgelopen 30 dagen op 20 dagen of meer dagen cannabis gebruikt.
Deelnemers roken gemiddeld 3.38 joints per blowdag (SD=2.30). Twee-derde van de deelnemers (N=686, 65.9%) gebruikt meestal wiet, 16.3% gebruikt meestal hasj en 15.6% gebruikt ongeveer even vaak hasj als wiet, 2.2% gebruikt meestal iets anders, bijvoorbeeld hasjolie; “Cannabis kan op verschillende manieren worden gebruikt. De meesten roken cannabis echter in een joint gemengd met tabak” en 80% van de respondenten (waarvan 60% dagelijks) rookt wel eens tabak zonder wiet of hasj.
(red NB:) Het mengen met tabak wordt wel genoemd, maar onduidelijk is of hierbij gelet op afhankelijkheid/verslaving gekeken is naar de factor tabak versus puur roken/verdampen (cq stelling; cannabisconsumptie zonder tabak is niet/minder verslavend) wat de resultaten van deze online survey tussen haakjes zet! Curieus is dat in het licht van het recente tabaksverbod die per 1 april 2020 gehandhaafd wordt bij de gedoogde verkoop hierop niet expliciet wordt in gezoomd met bijvoorbeeld aandacht voor vapen of eadible-consumptie, aangezien er aantoonbaar in een behoefte aan cannabis is. Daarentegen wordt louter ingezet op een vervolgonderzoek naar de effectiviteit van een app die hulp biedt bij minderen of stoppen met blowen, terwijl er ook een transitie naar tabaksvrije vormen van cannabisconsumptie mogelijk is.

Waarom stoppogingen mislukken
Bijna 70% van de deelnemers aan het onderzoek heeft in het verleden geprobeerd om te minderen of te stoppen met het gebruik van cannabis (met respectievelijk gemiddeld 5 en 6 pogingen). Meer dan 60% geeft aan van plan te zijn om in de toekomst te minderen of te stoppen met het gebruik van cannabis.

De belangrijkste redenen om te minderen/ stoppen zijn ‘om geld te besparen’, gevolgd door ‘om me energieker te voelen’ en ‘om meer dingen gedaan te krijgen gedurende de dag’.

Mogelijk lukte het minderen/stoppen nog niet vanwege matig effectieve vormen van ondersteuning zoeken. De voorkeur ligt bij sociale steun van naasten en minder bij verslavingszorg die volgens de richtlijnen het meest effectief zou zijn: ‘Behandelprogramma’s gebaseerd op motiverende gespreksvoering en cognitieve gedragstherapie zijn volgens de multidisciplinaire richtlijn stoornissen (DSM) in het gebruik van cannabis, cocaïne, amfetamine, GHB en benzodiazepines het meest effectief’.
Sociale steun naast of na een behandeling kan de kans op terugval verkleinen, onbekend is of sociale steun op zichzelf ook helpt bij het minderen of stoppen. De factor dat hulp persoonlijk, van mens tot mens is, die bovendien aansluit bij de leefwereld van de persoon wordt onbesproken gelaten en de focus wordt louter gelegd bij een systemische en onpersoonlijk benadering met een vooraf ingegeven resultaat, aldus volgens 'programma', deze professionele insteek doet echter geen recht aan unieke eigenaardigheden en verschillen tussen cannabisconsumenten. 

Online hulp
Mogelijke oplossingen voor cannabisgebruikers die willen minderen of stoppen met cannabis maar liever (nog) geen professionele hulp willen zoeken, zijn online zelfhulp interventies aldus de onderrzoekers van het Trimbos, terwijl deelnemers volgens deze survey aangeven het liefst te stoppen met hulp van naasten (zie opmerking hierboven). Online zelfhulpinterventies zijn volgens Trimbos bewezen effectief om te werken aan het minderen van cannabisgebruik, maar deze vorm van ondersteuning is van alle vormen van hulp het minst bekend onder cannabisgebruikers.

Meer dagelijkse cannabisgebruikers
Het totaal aantal cannabisgebruikers is tussen 2017 en 2018 stabiel gebleven. Wel is het aandeel (bijna) dagelijkse gebruikers toegenomen. Ruim 1 van de 3 laatste-maand-gebruikers nam dagelijks of bijna dagelijks cannabis. Omgerekend zijn dat ongeveer 220 duizend volwassenen, dus naar schatting is ongeveer 40% van de (bijna) dagelijks gebruikers afhankelijk van cannabis. Dat is meer dan in 2017, toen 140 duizend volwassenen (bijna) dagelijks cannabis gebruikten.

Hulpaanbod beter bekend maken
Dit onderzoeksrapport biedt voor het Trimbos aanknopingspunten voor het verbeteren van de online toeleiding naar het huidige hulpaanbod bij het werken aan minderen of stoppen met cannabisgebruik, daardoor heeft Trimbos-instituut de ICan (web)app ontwikkeld om aan de hand van een aantal korte oefeningen een zogenaamd persoonlijk veranderplan op te kunnen stellen. Als het niet lukt om hierdoor te kunnen minderen of te stoppen informeert de app over verder hulpaanbod. Momenteel loopt onderzoek naar de effectiviteit van de ICan app; we kijken met argusogen of daarbij de factor 'tabak' wordt verdisconteerd.