Waarom een 'Nieuw' Sociaal Contract?

Waarom een 'Nieuw' Sociaal Contract?

Dat is de vraag die we regelmatig krijgen. De naam wijkt af van andere namen van partijen. Ook gaan op sociale media geluiden op dat de naam eerder al door andere personen en organisaties werd gelanceerd. Kortom: is dat nieuwe sociale contract van Omtzigt eigenlijk wel zo nieuw?

Voordat we een blik op de historische context werpen, eerst een verwijzing naar het boek uit begin 2021: Een nieuw sociaal contract. Daarin schreven wij:

‘Het boek bevat geen perfecte oplossingen, geen fijngeslepen edelstenen. Eerder ruwe natuurstenen blokken. Blokken om samen een nieuw sociaal contract mee op te bouwen. Dat contract gaat dus niet alleen over burgers en de overheid maar ook over grote bedrijven, die losgezongen zijn van nationale samenlevingen. Het gaat over maatschappelijke instellingen die los zijn geraakt van hun kerntaak. En het gaat over de inrichting van onze politiek en instituties, die hun eigen gezag en slagkracht hebben verloren, vaak ook door hun eigen falen.’

De term ´nieuw sociaal contract´ heeft hier een fundamenteel andere betekenis dan die personen als Frans Timmermans en organisaties zoals de Verenigde Naties en het World Economic Forum, eraan toekennen. Zo ziet Timmermans de term in het licht van de verzorgingsstaat en roept VN-secretaris-generaal António Guterres op tot een nieuw sociaal contract met het oog op de wereldwijde sociale ongelijkheid.

Het begrip 'sociaal contract' in de partijnaam verwijst naar een politiek-filosofisch concept waarbij mensen overeenkomen om een georganiseerde samenleving en een overheid te vormen voor wederzijdse bescherming en voordelen. De geschiedenis kent zeer verschillende interpretaties.

Sociaal & nieuw

"De term 'sociaal contract' in de partijnaam verwijst dus naar een onderlinge afspraak tussen overheid en burgers over rechten, plichten en verantwoordelijkheden, gebaseerd op een 'bottom-up' benadering. Dit contract wordt bijvoorbeeld zichtbaar in de Grondwet die burgerrechten waarborgt, en in verkiezingen die de politieke participatie bevorderen. Wanneer de overheid tekortschiet, hebben burgers het recht om te protesteren. De sociale voorzieningen, zoals de zorg voor bestaanszekerheid, zijn eveneens onderdeel van dit contract.

Waarom dan nu de noodzaak tot een ‘nieuw’ sociaal contract? Omdat - zoals ook in het boekcitaat naar voren komt - het huidige sociale contract niet goed meer functioneert. De kerntaken van de overheid en samenleving zijn in de afgelopen jaren verwaarloosd en er zijn grote problemen met macht en tegenmacht. Vernieuwing vereist het herbouwen van instituties en herstel van checks-and-balances.

Daar hangt iets cruciaals mee samen. Een sociaal contract bestaat alleen wanneer de overheid en de burger elkaar vertrouwen. Een deel van de overheid heeft de burger de afgelopen jaren ernstig gewantrouwd, maar verwachtte wel het vertrouwen van de burger. Denk bijvoorbeeld aan het toeslagenschandaal, waarin tienduizenden mensen onterecht werden bestempeld als fraudeur. Juist toen deze mensen om hulp vroegen bij hun overheid werden zij met wantrouwen bekeken. Daarmee is het fundament van het sociale contract onderuit gehaald.

Blog geschreven door Pieter Omtzigt & Welmoed Vlieger - pieteromtzigt.nl 18-09-2023