PODR 10 december 2024

Elke dinsdagavond tussen 19:00 en 21:00 is dit unieke programma - live en lineair - te beluisteren via internet.

MP3-speler        Mac-speler

Toelichting bij bronnen: Hieronder vind je een aantal bronnen die de basis vormen voor de onderwerpen die in de uitzending van vanavond (eventueel) aan bod zullen komen. Via de groengekleurde linkjes kom je bij de orginele bron. Een deel van de teksten is hier te lezen [citaat], de complete tekst vind je in de orginele bron.  

‘War on drugs has failed, completely and utterly’

‘War on drugs has failed, completely and utterly’: UN human rights chief | UN News (5 december 2024)

[citaat] The UN human rights chief has called on leaders and international stakeholders to radically rethink global drug policy, stating that the decades-long “War on Drugs” approach has “destroyed countless lives and damaged entire communities”.

Speaking at the ‘Dealing with Drugs II’ conference in Warsaw on Thursday, High Commissioner Volker Türk highlighted the urgent need for a human rights-based approach to drug regulation, pointing to record numbers of drug-related deaths and increasing drug use disorders.

The conference, which builds on January’s ‘Dealing with Drugs I’ meeting hosted by the Mayor of Amsterdam, brought together leaders and experts from across Europe and the world to share best practices and expertise.

“Criminalisation and prohibition have failed to reduce drug use and failed to deter drug-related crime. These policies are simply not working – and we are failing some of the most vulnerable groups in our societies”.

Global drug crisis

The High Commissioner’s address comes amid a surge in illicit drug production and distribution.

In Afghanistan, despite a 2022 Taliban ban that initially reduced opium cultivation by 95 per cent, 2024 saw a 19 per cent resurgence driven by economic hardship and rising prices. Meanwhile, North America faces an unprecedented fentanyl crisis, with synthetic drugs claiming lives at an alarming rate across the United States and parts of Asia and Africa.

From punishment to support

He emphasised the need for a radical shift in approach that prioritises health, dignity and inclusion.

“Instead of punitive measures, we need gender-sensitive and evidence-based drug policies, grounded by public health,” Mr. Türk urged. He also called for “inclusive access to voluntary medical care and other social services,” emphasising that harm reduction measures are essential in preventing drug overdose fatalities.

A key element of reform, Mr. Türk declared, is decriminalisation. “We need to start treating the person, not punishing the drug use disorder,” advocating for social reintegration support to accompany policy changes.

The High Commissioner pointed to clear evidence supporting this approach: “Focusing on inclusion and education over incarceration means that drug consumption falls. Choosing social reintegration over stigmatisation means that drug-related infections decrease”.

Prioritising people

At the centre of policy development, Mr. Türk stressed the importance of a focus on people most affected by current drug policies.

“Historically, people who use drugs are marginalised, criminalised, discriminated against and left behind – very often stripped of their dignity and their rights,” he noted.

“We are destined to fail unless we ensure their genuine participation in formulating and implementing drug policy”.

“The evidence is clear. The so-called War on Drugs has failed, completely and utterly,” Mr. Türk concluded. “And prioritising people over punishment means more lives are saved”. [einde citaat]

7 april 2025

Experimenteerfase van het Experiment gesloten coffeeshopketen (wietexperiment) start in april | Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl (10 december 2024)

[citaat] Vanaf 7 april 2025 mogen coffeeshops in gemeenten die deelnemen aan het wietexperiment alleen nog maar gereguleerde cannabis verkopen. Daar hebben de verantwoordelijk bewindspersonen, minister Van Weel (J&V) en staatssecretaris Karremans (VWS) de Kamer vandaag over geïnformeerd. Deze datum is definitief, zodat er een duidelijk perspectief is voor gemeenten, coffeeshophouders en telers.

Een jaar gereguleerde verkoop

Op 15 december 2023 is de verkoop van gereguleerde wiet en hasj gestart in coffeeshops in Tilburg en Breda. Sinds 17 juni van dit jaar mogen alle coffeeshops in alle 10 deelnemende gemeenten gereguleerde producten, naast de gedoogde producten, verkopen aan de consument. Na bijna een jaar gereguleerd aanbod, hebben 70 van de in totaal 75 deelnemende coffeeshops gereguleerde wiet en hasj verkocht.

Experimenteerfase

De volgende fase van het experiment is de experimenteerfase. Deze fase start op 7 april 2025. Vanaf dan mogen coffeeshops in de 10 deelnemende gemeenten alleen nog maar gereguleerde producten verkopen. Deze fase duurt in principe 4 jaar. Met een definitieve datum in zicht is er voor telers duidelijkheid wanneer zij volledig kunnen gaan produceren. Zo kan het aanbod van de gereguleerde wiet en hasj verder af worden gestemd op de vraag van de coffeeshophouders. Bovendien zullen in april naar verwachting de 5e, 6e en 7e teler ook gereed zijn om te leveren. Dit zal zowel de keuze voor coffeeshops als ook de bestendigheid van het aanbod ten goede komen. 

Onderzoek

Het ‘Experiment gesloten coffeeshopketen’ heeft als doel om te onderzoeken of een gereguleerde keten van productie, distributie en verkoop van cannabis mogelijk is. Ook wordt onderzocht door een team van onderzoekers onder begeleiding van een onafhankelijke Begeleidings- en Evaluatiecommissie wat de effecten hiervan zijn op volksgezondheid, criminaliteit, veiligheid en overlast. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen bijdragen bij aan de besluitvorming over het toekomstige cannabisbeleid in Nederland. [einde citaat]

Voortgang Experiment gesloten coffeeshopketen en aanbieding onderzoeksrapport procesevaluatie | Tweede Kamer der Staten-Generaal (10 december)

Met deze brief informeren wij uw Kamer over de voortgang van het Experiment gesloten coffeeshopketen (hierna: experiment) en bieden wij het onderzoeksrapport ‘Op weg naar een nieuwe cannabismarkt: Een evaluatie van de voorbereidingsfase van het Experiment Gesloten Coffeeshopketen’ (hierna: procesevaluatie) aan.

Voortgang experiment

Op 17 juni jl. is de overgangsfase van het experiment van start gegaan. Sindsdien mogen de aangewezen telers hun producten verkopen aan de coffeeshops in de tien deelnemende gemeenten^[1] en mogen de coffeeshops deze gereguleerde producten, naast de gedoogde producten, verkopen aan de consument. Op dit moment leveren vier telers aan deelnemende coffeeshops. Tot dusver hebben 70 coffeeshops in meer of mindere mate gereguleerde hennep en hasjiesj verkocht, van de in totaal 75 deelnemende coffeeshops. 

De volgende fase van het experiment is de experimenteerfase. In deze fase mogen coffeeshops alleen nog maar gereguleerde producten verkopen. Het is daarom belangrijk dat de kwantiteit, kwaliteit^[2] en diversiteit van de gereguleerde hennep- en hasjiesjproducten aan de start van die fase voldoende zijn om alle deelnemende coffeeshops volledig en continu te kunnen bevoorraden. Dit zijn de zogeheten startcriteria voor de experimenteerfase.^[3]

Door middel van het ophalen van de productiecijfers en -prognoses uit het track & trace-systeem en via kwartaalgesprekken met telers en het uitzetten van een vragenlijst bij coffeeshophouders is geanalyseerd of en wanneer aan de startcriteria wordt voldaan. Op basis van de productiecijfers en -prognoses verwachten wij dat eind januari 2025 aan de startcriteria met betrekking tot de kwantiteit, kwaliteit en diversiteit van de hennep en hasjiesj wordt voldaan. Verschillende coffeeshophouders hebben aangegeven dat het ook belangrijk is dat zij bij meerdere telers kunnen inkopen en dat zij de ervaren kwaliteit^[4] van de gereguleerde hasj nog onvoldoende vinden.

Om telers meer tijd te geven om de kwaliteit van de gereguleerde hasjiesj af te stemmen op de vraag van de coffeeshophouders, hebben we besloten de experimenteerfase te starten op 7 april 2025. Bovendien zullen dan de vijfde, zesde en zevende teler naar verwachting ook gereed zijn om te leveren. Dit zal zowel de keuze voor coffeeshops als ook de bestendigheid van het aanbod ten goede komen.

Er is voor gekozen om een definitieve startdatum vast te stellen. Burgemeesters, coffeeshophouders en telers vragen namelijk om duidelijkheid en perspectief. Telers zullen pas voluit produceren wanneer zij zekerheid hebben over een definitieve startdatum. Dit is noodzakelijk om coffeeshops volledig te kunnen voorzien van gereguleerde producten vanaf de experimenteerfase.

Wij zullen uw Kamer gedurende het experiment op de hoogte houden van de voortgang. 

Aanbieding onderzoeksrapport procesevaluatie

Met deze brief bieden wij uw Kamer het onderzoeksrapport ‘Op weg naar een nieuwe cannabismarkt: Een evaluatie van de voorbereidingsfase van het Experiment Gesloten Coffeeshopketen’ aan. Het onderzoek is in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) uitgevoerd door Bureau Boekhoorn Sociaal-wetenschappelijk Onderzoek (BSSO) in samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam (HVA) en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).

De directe aanleiding van het onderzoek was een in 2022 uitgesproken wens van de toenmalige minister van Justitie en Veiligheid en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om de opgedane kennis en ervaringen in de voorbereidingsfase van het experiment uit te vragen en te borgen, zodat deze opbrengsten kunnen worden betrokken in de toekomst.^[5] Het doel van de procesevaluatie was om inzicht te krijgen in wat er sinds het besluit tot het experiment tot medio 2024 goed en minder goed is gegaan. Het onderzoek moest lessen opleveren voor toekomstig cannabisbeleid.

De procesevaluatie omvat een analyse van de aanleiding van het experiment en van de verschillende processen tijdens de voorbereidingsfase. Hierbij hebben de onderzoekers zowel een documentanalyse gemaakt als interviews afgenomen met publieke en private partijen die bij het experiment betrokken zijn. Er zijn geen kwantitatieve onderzoeksmethoden toegepast. De onderwerpen die in het onderzoek centraal stonden, zijn de totstandkoming en invulling van het juridisch kader, de beleidsmaking met betrekking tot het experiment, de invulling van de rollen en verantwoordelijkheden van en samenwerking tussen betrokken partijen, de werving en selectie van deelnemende gemeenten en telers en de communicatie over het experiment.

De procesevaluatie schetst het beeld over de afgelopen periode van bijna zeven jaar voorbereidingen voor het experiment en hoe dit door verschillende betrokkenen wordt geduid. Dit onderzoek staat los van het langdurige wetenschappelijke onderzoek dat gepaard gaat met de monitoring en evaluatie van het experiment. De procesevaluatie gaat niet over de haalbaarheid van een gesloten coffeeshopketen of de effecten van het experiment. Wel biedt de procesevaluatie andere aanknopingspunten om na afloop van het experiment te betrekken bij het maken van keuzes rondom het toekomstige Nederlandse cannabisbeleid, net zoals het eerder opgeleverde onderzoeksrapport 'Internationale ontwikkelingen in cannabisbeleid voor recreatief gebruik'^[6]. De procesevaluatie biedt ook aanknopingspunten die direct kunnen worden opgepakt. Zo zal er op de korte termijn worden gekeken naar het reorganiseren van de overleggen met gemeenten en andere stakeholders.

De Minister van Justitie en Veiligheid,              De Staatssecretaris Jeugd, Preventie en Sport,

D.M. van Weel                                                         Vincent Karremans 

• Onderzoeksrapport Op weg naar een nieuwe cannabismarkt. Een evaluatie van de voorbereidingsfase van het Experiment Gesloten Coffeeshopketen(PDF)
• Summary procesevaluatie Wietexperiment Engels(PDF)
• Samenvatting procesevaluatie Wietexperiment Nederlands(PDF)
• Beslisnota bij Kamerbrief over voortgang Experiment gesloten coffeeshopketen en aanbieding onderzoeksrapport procesevaluatie

Vanaf april alleen nog legale wiet in tien gemeenten (10 december 2024)

[citaat] In de tien gemeenten die meedoen aan het wietexperiment mag vanaf 7 april volgend jaar alleen nog legale, gereguleerde cannabis worden verkocht in coffeeshops. Op die manier wil het kabinet "een duidelijk perspectief" bieden aan gemeenten, coffeeshophouders en telers.

Minister Van Weel (Justitie) en staatssecretaris Karremans (VWS) schrijven aan de Tweede Kamer dat daarmee de volgende fase in het wietexperiment ingaat. Nu mag er in de deelnemende gemeenten naast gereguleerde wiet ook nog de gedoogde wiet verkocht worden, maar daar komt nu dus een einde aan.

Volgens de bewindslieden kunnen er in april voldoende producten geleverd worden door de telers die door de overheid zijn goedgekeurd. Nu zijn er nog vier 'staatstelers' die produceren, maar dat worden er zeven. Illegale aanvoer via de achterdeur zou dan niet meer nodig moeten zijn.

Volledig produceren
De nieuwe fase in het experiment duurt in principe vier jaar. Nu er een definitieve datum in zicht is, hebben de telers ook duidelijkheid over wanneer ze volledig kunnen gaan produceren, meent het kabinet.

In 2017 besloot het toenmalige kabinet Rutte-III tot het experiment. De verkoop van cannabis en hasj wordt al jaren gedoogd, maar omdat de productie ervan niet wordt gedoogd, waren coffeeshops aangewezen op illegale telers.

Doel van het experiment is te onderzoeken of gereguleerde teelt en verkoop mogelijk is, en wat de effecten zijn op de volksgezondheid, criminaliteit, veiligheid en overlast. De gemeenten die deelnemen zijn Breda, Tilburg, Groningen, Zaanstad, Almere, Arnhem, Nijmegen, Voorne aan Zee, Heerlen en Maastricht.

De proef kende een moeizame aanloop. Het was moeilijk om voldoende gemeenten te vinden die wilden meedoen. Ook het aantrekken van genoeg telers die de juiste kwaliteit konden leveren bleek lastig. [einde citaat]

Alleen nog legaal geteelde wiet in coffeeshops in Nijmegen en Arnhem: wietproef vanaf 7 april echt van start | Nijmegen | AD.nl (10 december 2024)

[citaat] Wie een joint koopt in de coffeeshop, kan vanaf 7 april in Nijmegen en Arnhem alleen nog legaal geteelde hasj en wiet kopen. Het langverwachte wietexperiment gaat dan eindelijk écht van start in deze en acht andere gemeenten in het land.

„Er zijn nu vier telers, we verwachten dat in januari de vijfde en in februari de zesde actief is. In april volgt naar verwachting de zevende. Met telers, coffeeshops en burgemeesters is de inschatting gemaakt dat we dan genoeg telers hebben”, zegt een woordvoerder van staatssecretaris Vincent Karremans.

Bovendien wil het ministerie door te beslissen over een startdatum telers ‘duidelijkheid geven wanneer zij volledig kunnen gaan produceren’.

Uitstel door weinig telers

De start van de wietproef, die behalve in Nijmegen en Arnhem ook in acht andere gemeenten start, werd de afgelopen jaren gekenmerkt door vertraging. De overgangsfase van de proef startte in Breda en Tilburg al in december vorig jaar; in Nijmegen, Arnhem en zes andere gemeenten afgelopen 17 juni. Sindsdien mogen coffeeshops in die gemeenten zowel gereguleerde cannabis verkopen die afkomstig is van door de overheid aangewezen telers, als gedoogde hasj en wiet die illegaal is geteeld.

Idee was dat de definitieve proef (met alléén nog legaal geteelde wiet in de shops) op 16 september écht zou starten. Die datum werd niet gehaald. Slechts drie van de tien geselecteerde telers waren actief. Veel te weinig om genoeg cannabis te produceren voor een succesvolle proef. Om het aanbod op peil te krijgen, was meer tijd nodig. Bovendien was door het geringe aantal telers het aanbod niet divers genoeg.

Telers nemen nu al maatrege­len om de gereguleer­de hasj verder te verbeteren en ontwikke­len. De feedback die zij krijgen van coffeeshop­hou­ders draagt bij aan het verbeteren van de gereguleer­de hasj - Ministerie

Slechte hasj

Ander probleem: consumenten en coffeeshophouders waren alleen tevreden over de kwaliteit van de wiet, niet over die van de gereguleerde hasj. De smaak zou slecht zijn, bleek uit een rondgang van deze krant.

Het ministerie laat weten dat de ervaren kwaliteit van hasj anders is vanwege de ‘groeiomstandigheden in Nederland’. Dit verschil zal niet verdwijnen als het experiment op 7 april start, schrijft het ministerie.

‘Toch verwachten we dat de gereguleerde hasj de komende maanden steeds meer zal voldoen aan de wensen van coffeeshophouders en consumenten. Telers nemen nu al maatregelen om de gereguleerde hasj verder te verbeteren en ontwikkelen. De feedback die zij krijgen van coffeeshophouders draagt bij aan het verbeteren van de gereguleerde hasj.’

Ik vind het voor het welslagen van de volgende fase in het experiment, de ‘experimen­teer­fa­se’, belangrijk dat we als deelnemen­de steden één lijn trekken als het gaat om de illegale handel - Hubert Bruls, Burgemeester van Nijmegen

‘Eenduidig handhaven’

Burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen zegt het ‘goed te vinden dat er nu een definitieve startdatum is'. De vertraging baarde hem eerder flinke zorgen, liet hij eerder dit najaar nog weten. ,,De huidige overgangsfase kent nog wel zorgen, met name over de ervaren kwaliteit van de gereguleerde hasj", zegt hij.

,,Ik vind het voor het welslagen van de volgende fase in het experiment, de ‘experimenteerfase’, belangrijk dat we als deelnemende steden één lijn trekken als het gaat om de illegale handel: we moeten eenduidig handhaven in en buiten de coffeeshops en straathandel niet gedogen.”

In principe duurt de wietproef vier jaar. Die kan van invloed zijn op ‘verdere besluitvorming rond het toekomstige cannabisbeleid in Nederland’. [einde citaat]

Wat mensen niet weten als ze cannabis eten

Wat mensen niet weten als ze cannabis eten - Trimbos-instituut (5 december 2024)

[citaat] Cannabis wordt al heel lang in etenswaren verwerkt. Zogenaamde ‘edibles’ zijn de afgelopen jaren steeds vaker te koop in de coffeeshop. Ook zijn de producten steeds diverser en lijken ze professioneler gemaakt te worden. Toch weten we relatief weinig over wat een edible precies is en wat in Nederland de regels zijn. Om de risico's van edibles zo klein mogelijk te houden voor de consument, moeten er aanvullende maatregelen en communicatie komen over wat edibles zijn en welke effecten het heeft. Sander Rigter legt in deze blog uit wat we wél en niet weten en roept op tot het meedenken over een kennisdossier.

Wat is een ‘edible’?

Cannabis edibles zijn etenswaren die cannabis bevatten. In Nederland is de spacecake het bekendst, maar er zijn ook andere soorten edibles zoals gummiebeertjes en chocolade. Edibles zijn minder gangbaar dan het roken van cannabis in een joint met tabak. In 2022 gaf 68,9% van de cannabisconsumenten aan ‘soms tot altijd’ cannabis te gebruiken in een joint met een tabak. 8,6% gaf aan ‘soms tot altijd’ cannabis te eten of te drinken. Uit onderzoek naar het aanbod van Nederlandse coffeeshops bleek dat ongeveer 4 op de 10 coffeeshops één of meerdere eetbare cannabisproducten verkochten.

Edibles: Meer of minder risico’s dan cannabis roken?

We weten niet of het eten van cannabis voor minder risico’s zorgt dan het roken van cannabis. Het verbranden van tabak en cannabis is in ieder geval slechter voor je longen dan wanneer je het eet. Maar edibles hebben weer hun eigen risico’s. Zo werken ze sterker en langer (6 tot 12 uur) dan wanneer de cannabis gerookt wordt (3 tot 6 uur). ¹

Edibles zijn bovendien moeilijker te doseren en leiden sneller tot overdosering. Dit komt doordat het lang duurt voordat mensen effecten beginnen te voelen, waardoor de neiging bestaat om te snel bij te nemen. Bij het roken van cannabis is dit anders. Bovendien komt het bij edibles vaker voor dat de effecten onvoorspelbaarder en heftiger zijn – soms ook té heftig. Dit is de reden waarom het eten van cannabis bijna nooit als alternatief voor een joint wordt aangeraden.

Wat weten we over het huidige beleid over edibles?

Om het huidige beleid te begrijpen is het belangrijk om te weten dat er twee manieren zijn waarop edibles gemaakt kunnen worden: vanuit rauwe cannabis en vanuit concentraat. Met rauwe cannabis bedoelen we de hasj of wiet zelf. Met een concentraat bedoelen we in de meeste gevallen cannabisolie.

Op dit moment mogen edibles alleen gemaakt worden van rauwe cannabis én mogen coffeeshops dit verkopen.² Maar het ontbreekt aan aanvullende regelgeving en controle op deze producten. Het is dus onbekend of ze gemaakt zijn van rauwe cannabis of concentraten, hoeveel THC erin zit, of er allergenen in zitten etc. Er is geen regelgeving over de verpakking en voorlichting. Dit kan ertoe leiden dat er foutieve informatie op de verpakking kan komen te staan.

In het Experiment met de Gesloten Coffeeshopketen (EGC) zijn edibles ook toegestaan, zolang de producten gemaakt worden met rauwe cannabis. Binnen het EGC worden er wel eisen gesteld aan de verpakking. Hierop staat onder andere de hoeveelheid THC. Daarnaast kunnen klanten informatie vinden over de duur en risico’s van edibles via de bijsluiter op de verpakking.

Ideeën voor aanvullende maatregelen

Gezien de toename in het gebruik en aanbod van edibles, is dit een goed moment om na te denken over aanvullende regels èn communicatie over edibles. Ik heb hier de volgende ideeën over:

• De producten moeten betrouwbaar gemaakt zijn. Om de kans op incidenten te verkleinen is het belangrijk dat de consument informatie krijgt over hoeveel milligram THC er in de edible zit. Edibles gemaakt van concentraten zijn betrouwbaarder, het zou goed zijn te overwegen deze manier van productie toe te staan.
• Op de verpakking moet staan dat edibles onvoorspelbare en sterke effecten kunnen hebben, die bovendien langer kunnen duren dan men mogelijk verwacht.
• Op de verpakking moet staan óf en welke allergenen er in het product zitten.
• De verpakking moet niet eenvoudig door kinderen geopend kunnen worden.
• De edible moet niet te veel lijken op (aantrekkelijke) etenswaren zoals snoepjes, cake of chocolade. Dit om kinderen te beschermen die deze producten per ongeluk kunnen innemen.

Kennisdossier edibles: denk mee!

Naast bovenstaande punten, pleit ik óók voor een betere vindbaarheid van de huidige kennis en regelgeving. Daarnaast moet er zicht komen op welke behoeften aan (aanvullende) kennis en maatregelen er zijn vanuit partijen in het veld. Heb je hier ideeën over? Draag dan bij aan het kennisdossier edibles door contact op te nemen met mij: 

Bronnen: 

• Cannabis 3.0 Laatste feiten en trends – Nationale Drug Monitor 
• af1700-gebruikswijzen-van-cannabis-en-hun-effecten-en-gezondheidsrisico-s.pdf 
• Aanbod en gebruik van cannabisproducten in de coffeeshop – Trimbos-instituut 
• Welke cannabisproducten mogen coffeeshops aanbieden tijdens het experiment gesloten coffeeshopketen? | Rijksoverheid.nl 
• Voormeting uitgevoerd in aanloop naar Experiment Gesloten Coffeeshopketen | Nieuwsbericht | WODC – Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum 
• Edibles – Platform Cannabisondernemingen Nederland [einde citaat]

13 december 2024 

PCN Cannabis Congres & Cannabis Industrie Awards - Platform Cannabisondernemingen Nederland (5 december 2024)

Kom 13 december naar het PCN Cannabis Congres mét 20% korting! (december 2024) 

[citaat] Programma PCN Cannabis Congres + Cannabis Industrie Awards 2024:

12.30 – 13.00: Inloop met koffie en thee

13.00 – 13.45 Paneldebat 1: Wietexperiment: Ervaringen van coffeeshops en telers

• Joost Sneller, Tweede Kamerlid en drugswoordvoerder D66
• Fred van de Wiel, CEO Fyta
• André Beckers, advocaat gespecialiseerd in cannabis en coffeeshops
• Gilbert Esmeijer, eigenaar coffeeshop Kronkel Nijmegen
• Lisa Lankes, eigenaar coffeeshop Pink Eindhoven

13.45 – 13.55 Presentatie cannabisproject Adriaan van Royen instituut

13.55 – 14.40 Paneldebat 2: De Duitse cannabis revolutie: update en vooruitzichten

• Steffen Geyer, directeur Hanfmuseum Berlijn, voorzitter CSC Dachverband
• Georg Wurth, voorzitter Deutscher Hanfverband (DHV)
• Michael Zoller, oprichter en voorzitter Cannabis Social Club Krefeld

14.40 – 15.20 Pauze

15.20 – 16.00 Paneldebat 3: Wietexperiment: Master growers, genetica experts en hasjmakers

• Kees Schelfhout, Aardachtig
• Patrick Stevens, Holigram
• Karma, EH Consultancy, Karma Genetics, Hollandse Hoogtes
• Greg Dennett, Cannabytics

16.00 – 16.10 Gesproken column August de Loor

16.10 – 16.55 Slotdebat: Waar staan we, wat kan er beter, hoe kunnen we versnellen?

• Sander Hewitt, voorzitter PCN, eigenaar coffeeshops Alkmaar en Heerhugowaard
• Max Schreder, commercieel directeur CanAdelaar
• Margriet van der Wal, voorzitter Bredase coffeeshopbond ABC
• Anneke Miedema, Keurmerk Cannabis Verkooppunten

17.00 – 18.30 Streetfood diner

18.30 – 19.30 Uitreiking Cannabis Industrie Awards 2024 en Koos Zwart Award 2024, presentatie Stephen Bell

19.30 – 20.30 Afsluitende borrel [einde citaat]

Bij vlagen onmiskenbaar een wietlucht

Bewoners klagen over ‘een wietgeur’ die ineens te ruiken is: een anonieme loods blijkt de bron te zijn | Pim Dikkers | gelderlander.nl (10 december 2024)

[citaat] Het is veel inwoners en voorbijgangers opgevallen. Bij de meubelboulevard in Huissen of bij het fietspad langs de Linge dringt zich bij vlagen onmiskenbaar een wietlucht op. Bij omgevingsdienst Odra zijn de laatste weken verschillende klachten binnengekomen over de geur. Zit hier ineens een coffeeshop waar niemand wat van weet of is er wat anders aan de hand?

Volstrekt anoniem, aan het einde van een doodlopend straatje, doemt achter een hoog hekwerk een zwarte loods met grijze kassen op. Hier komt de geur vandaan.

Er is voor gezorgd dat je er niet naar binnen kunt kijken, maar er is geen sprake van een duister zaakje. De wietgeur is juist volstrekt legaal. Vrijwel verstopt in het buitengebied tussen Huissen en Bemmel draait hier sinds een paar maanden een wietkwekerij. Het is een van de plekken waar met goedkeuring van de overheid wiet wordt gekweekt. Maar de laatste tijd zijn er klachten over geuroverlast.

Landelijke legale wietproef

Hollandse Hoogtes runt de wietkwekerij aan de oever van de Linge. Het bedrijf doet mee aan de landelijke legale wietproef, waarbij coffeeshops in tien gemeenten (waaronder Arnhem en Nijmegen) voor minimaal vier jaar verplicht wiet afnemen bij tien legale telers.

Waar het aantal klachten lange tijd beperkt bleef tot één, ziet de omgevingsdienst de laatste weken een toename. In totaal gaat het nu om vijftien klachten van vijf verschillende melders. ,,Die komen uit verschillende windrichtingen”, zegt de woordvoerder van Odra.

Eerste oogst

Het experiment moet nog officieel start gaan, maar Hollandse Hoogtes draait sinds afgelopen zomer volop en leverde in september al de eerste oogst aan coffeeshops. Daarna nam de productie toe, waardoor de oogst naar inmiddels één keer per week ging. Dat is volgens de wietteler dan ook de reden van het grote(re) aantal klachten over geuroverlast. ,,Bij het oogsten komt de meeste geur vrij”, stelt Peter Prijs, kwaliteitsmanager bij Hollandse Hoogtes.

Een van de voorwaarden om zich in tuingebouwgebied NextGarden te mogen vestigen, was dat de productie van wiet geurloos zou zijn. Dat is vooralsnog niet gelukt dus. Het bedrijf erkent het ook ruiterlijk. Om de stank terug te dringen, zijn al aanpassingen gedaan. Zo wordt de lucht in het gebouw vaker ‘schoongemaakt’ door een groot aantal zogeheten scrubbers. Dat bleken er te weinig om de lucht helemaal te zuiveren. Ook verlaat de voortaan meermaals gefilterde lucht niet langer via buizen aan de zijkant het pand, maar via het dak van de kassen.

We hebben met de gemeente Lingewaard afgespro­ken dat we geen geurover­last zouden veroorza­ken. Dan moeten we daar ook voor zorgen - Peter Prijs, Hollandse Hoogtes

,,Het is nog niet voldoende”, constateert Prijs. In de hoop definitief af te rekenen met de stank wordt volgende maand een grote aanpassing aan het gebouw gedaan. ,,We hebben met de gemeente Lingewaard afgesproken dat we geen geuroverlast zouden veroorzaken. Dan moeten we daar ook voor zorgen.” De wietkweker verwacht het in februari, als de werkzaamheden zijn afgerond, voor elkaar te hebben.

Omwonenden hebben onlangs een brief gekregen van Hollandse Hoogtes. Daarin staan onder meer verschillende contactgegevens waar ze met klachten over geur of andere zorgen of vragen terechtkunnen.

De legale wietkwekerij op glastuinbouwgebied NextGarden, bewust zonder herkenbare bedrijfsuiting op de gevel, trekt amper de aandacht van het oog. Volstrekt anoniem, aan het einde van een doodlopend straatje, doemt achter een hoog hekwerk een zwarte loods met grijze kassen op. Er is voor gezorgd dat je er niet naar binnen kunt kijken. Omdat het in de buurt wemelt van de kassen, gaat de wietkwekerij van Hollandse Hoogtes moeiteloos op in de massa. Alleen de aanwezige (camera)beveiliging verraadt dat hier iets anders dan zomaar bloemen of gewassen geteeld worden. [einde citaat]

Minder coffeeshops en veel strengere regels

Enschede pakt drugsoverlast hard aan: minder coffeeshops en veel strengere regels - Oost (3 december 2024)

[citaat] Het aantal coffeeshops in Enschede gaat terug naar maximaal acht, de vergunningen worden aangescherpt en de gemeente gaat veel strenger kijken naar waar in de stad een coffeeshop mag zitten. Het is een aantal maatregelen die Enschede neemt om de drugsoverlast aan te pakken. Het woon- en leefklimaat wordt volgens burgemeester Roelof Bleker op sommige plekken in de stad "onevenredig aangetast door de aanzuigende werking van drugstoerisme op straathandel in (hard)drugs".

Op dit moment zijn er in Enschede nog tien coffeeshops gevestigd, maar dat aantal gaat dus terug naar acht. Daarvan mogen er straks nog maximaal zeven in het binnensingelgebied zitten.

De coffeeshops worden nu voor onbepaalde tijd gedoogd, maar Bleker wil daaraan een maximumtermijn van vijf jaar hangen. Dit betekent dat de eigenaren van coffeeshops elke vijf jaar opnieuw een aanvraag moeten doen. Daarbij moeten ze ook een zogeheten Bibob-toets doen. Bij zo'n toets wordt onder meer gekeken naar de geldstromen binnen een coffeeshop en met wie zij zakendoet.

De maximumtermijn geldt al vanaf 1 januari 2025. De huidige coffeeshopexploitanten krijgen tot 1 april de tijd om de gedoogvergunning aan te vragen, die dan dus voor de duur van vijf jaar geldt.

Meer eisen

Aan de tijdelijke vergunning worden straks ook andere eisen gehangen, waaronder een verkoopverbod aan probleemgebruikers en een verwijzingsplicht naar een instelling voor verslavingszorg bij vermoedens van probleemgebruik. Ook moeten medewerkers van de coffeeshop verplicht deelnemen aan een 'Coffeeshopcursus' van het Trimbosinstituut.

Zodra een coffeeshop besluit om de deuren te sluiten of bij het overlijden van de eigenaar, vervalt ook direct de vergunning voor die zaak. Bij de eerste twee zaken die sluiten, wordt geen vergunning voor een nieuwe coffeeshop gegeven. Op die manier kan het aantal zaken terug naar maximaal acht.

En aan meer kanten worden de teugels aangehaald. Coffeeshops mogen nu al niet meer dan 500 gram aan handelshoeveelheid softdrugs hebben, maar in het nieuwe beleid geldt die hoeveelheid niet alleen voor in de coffeeshop zelf, maar ook in andere ruimtes van het pand, woningen en auto's van de exploitant.

De aanwezigheid van coffeeshops in de binnenstad heeft geleid tot drugstoerisme - burgemeester Roelof Bleker

Minder coffeeshops in binnenstad

De gemeente gaat ook kritischer kijken naar waar er coffeeshops zitten. Op dit moment zitten er negen coffeeshops in het binnensingelgebied van Enschede, waarvan acht in de binnenstad. Buiten de singel zit nog een tiende zaak. Dat verandert: straks is er nog plaats voor maximaal zeven coffeeshops in de binnenstad.

"De aanwezigheid van coffeeshops in de binnenstad heeft geleid tot drugstoerisme, mede ook door de ligging aan de grens met Duitsland", zegt burgemeester Bleker.

Met het gedogen van de coffeeshops wordt "ongecontroleerde straathandel in softdrugs" weliswaar voorkomen, maar die constructie heeft volgens Bleker ook grote nadelen. "Het heeft ook een aanzuigende werking op straathandel, waarbij ik vermenging met de handel in harddrugs zie. Ik wil voorkomen dat zich een te grote concentratie van coffeeshops in een relatief klein deel van het stadscentrum vestigt."

Bevoegdheid

De burgemeester krijgt bij de beoordeling van de aanvraag voor een nieuwe coffeeshop de bevoegdheid om nader te bepalen welke locatie geschikt is. "Het belang van de openbare orde en veiligheid, de gezondheid en de leefbaarheid is daarbij leidend", aldus Bleker.

Eerder maakten we deze serie over drugsoverlast in Glanerbrug: [einde citaat]

‘Als de gemeente echt wil, kunnen ze binnen een paar maanden alles sluiten’: denk na voordat je iets doet, zegt Nico van Black Sea | Enschede | tubantia.nl (9 december 2024)

[citaat] Niet met elkaar praten, maar wel strengere regels opleggen? Dat werkt averechts, zegt Nico Yagci. Hij runt al 40 jaar Black Sea en heeft alles al meegemaakt. Zijn ervaring: als je een veilige stad wilt zijn, dan ga je om tafel met elkaar.

Elke vijf jaar een nieuwe gedoogvergunning aanvragen. Het aantal coffeeshops omlaag naar acht. En strenger kijken naar de handelsvoorraad van 500 gram. Burgemeester Roelof Bleker kondigde onlangs nieuwe strengere regels aan voor de tien coffeeshops in Enschede. Die moeten per 1 januari al ingaan, als de gemeenteraad ermee instemt. Het kan zomaar het einde betekenen van meerdere coffeeshops in Enschede.

De aankondiging was een grote verrassing voor Nico, al veertig jaar eigenaar van coffeeshop Black Sea, aan de Stadsgravenstraat. Waarom doet de gemeente dit, en waarom nu? „Waar zijn ze nou mee bezig? Het is hartstikke rustig. We hebben geen problemen”, zegt hij vol onbegrip.

Als je per se wilt…

De ondernemer vermoedt dat veel politieke partijen en bestuurders liever helemaal geen coffeeshops in de straten willen. Als de gemeente dat echt wil, zijn ze heel snel dicht. Ze hoeven maar iets kleins te vinden en de gedoogvergunning gaat in de prullenbak. „Daar hoef je geen vijf jaar op te wachten. Als ze per se willen, is binnen drie maanden alles gesloten. Het is onmogelijk om helemaal geen fouten te maken.”

Maar denk wel goed na over de consequenties daarvan, waarschuwt hij. De klanten verdwijnen niet. Die zoeken gewoon een nieuwe verkoper. Als je de vertrouwde adressen sluit, komen er nieuwe. Illegale. Nico vreest dat de gemeente nu de deur wagenwijd openzet voor handelaars van elders, onbekenden die alleen maar voor het geld gaan. „Als ze dit gaan uitvoeren, trekt iedereen naar hier. Ze zijn nu al aan het zoeken naar kamers. Je krijgt chaos als je de huidige coffeeshops sluit.”

‘Wij kennen al onze klanten’

Als je van de stad houdt, dan sluit je ze juist niet, is zijn overtuiging. Dan probeer je het samen veilig te maken. „Als je dit doet, denk je dan echt aan Enschede? Ik zit hier al meer dan veertig jaar, ik woon ook in Enschede. Voor mij is een veilige stad ook belangrijk.” Hij heeft er kinderen wonen, kleinkinderen zelfs al. „Maak ik me zorgen? Natuurlijk. Als ze mijn shop sluiten, wat dan?”

Dat zou ingrijpende gevolgen hebben. Voor hem persoonlijk, voor zijn vijftien werknemers maar ook voor de stad. Onder de nieuwe regels wordt zijn vergunning dan verloot onder andere kandidaten. „Dat zijn nieuwe mensen, zonder ervaring. Wij kennen al onze klanten. Een nieuwe exploitant gaat fouten maken.”

Alcohol, dat geeft pas overlast

Nico Yagci weet waar hij het over heeft. Black Sea werd dit jaar nog uitgeroepen tot een-na-beste shop van Nederland. Het is er schoon, veilig, je zou je oma kunnen sturen voor een paar gram van het een of ander. „En nu word ik ook weer aangesproken op veiligheid en overlast. Waarom ik?” Nico kan zich er boos over maken. „Het is gewoon niet waar, wij trekken niks verkeerds aan.” Alcohol, dat geeft pas overlast. „Elk weekend is er ruzie en trammelant. Bij ons is dat nooit.”

Wat hij niet begrijpt, is waarom de gemeente geen structureel overleg heeft met de eigenaars van alle coffeeshops. „Twee keer per jaar. Gewoon praten: hoe gaat het, wat hebben jullie nodig.” Het zou voor beide partijen goed zijn. „Ik ken dat milieu veel beter dan zij, ik kan ze alles vertellen over veiligheid.” Coffeeshops zijn helemaal niet gebaat bij onrust en gedoe. „Wij zijn ook bezorgd over de veiligheid in de stad, en daar doen we veel aan.”

Het hele idee dat coffeeshops onguur volk aantrekken, daar klopt niks van, zegt hij. „Coffeeshops worden gezien als stiefkind. Maar wij houden ons aan de regels, wij zijn een horecazaak.” Net als een gewone kroeg. „Niet drinken onder de 18, daar houdt zo’n café zich toch ook aan? Dat doen wij ook.”

Miljoen belasting

Bovendien, zegt Nico, zijn heel veel mensen de dupe van sluiting. Het is immers gewoon een bedrijf. „Ik heb vijftien mensen fulltime op de loonlijst. Die staan dan allemaal op straat.” Hun werk is legaal, sterker: sommige medewerkers hebben gewoon een hypotheek. Nico betaalt ook netjes omzetbelasting. „Elke coffeeshop betaalt meer dan een miljoen belasting per jaar. Dat is dan ook weg.”

Twee keer per jaar praten

Als het aan de Enschedeër ligt, gaat de gemeente in gesprek met de coffeeshophouders. Dat is een veel betere garantie op rust dan allerlei strenge regels, denkt hij. „Ik ben zelf lid van de horecavereniging. We praten daar ook over veiligheid, over uitgaan, over alles.” Maar nooit specifiek over coffeeshops. Nico wil dan ook een oproep doen aan de gemeente: Werk mee aan een structureel overleg met de branche. „Dat heeft echt voordelen. En ik wil dat best oppakken, daar een rol in spelen. De moeite doen om die mensen twee keer per jaar bij elkaar aan tafel te krijgen.”

De eigenaar van Black Sea hoopt dat er nog eens goed wordt nagedacht over de voorstellen. Hij hoopt ook dat gemeenteraadsleden eerst met hem komen praten voordat ze beslissen. „We kunnen er samen aan werken en als er een probleem is, kunnen we ook snel bij elkaar komen. Coffeeshops sluiten is geen oplossing. Wie dit bedacht heeft, heeft echt niet aan de consequenties gedacht.” [einde citaat]

Samenwerking voor verdeling coffeeshops

Oproep tot regionale samenwerking voor verdeling coffeeshops - Ditishelmond.nl (9 december 2024)

[citaat] De fracties van Helder Helmond, D66 en 50PLUS hebben een gezamenlijke brief gestuurd naar de gemeenteraad van Eindhoven. Daarin roepen zij op om tot een regionale oplossing voor de verdeling van coffeeshops in de regio te komen. De partijen stellen voor om de druk op de Eindhovense coffeeshops te verlichten door in Helmond meer coffeeshops toe te staan. Dat kan volgens de Helmondse fracties de regionale spreiding bevorderen. En overbelasting van de Eindhovense coffeeshops voorkomen.

De brief is een reactie op een recent artikel in het Eindhovens Dagblad. Daarin valt te lezen dat Eindhoven overweegt om het aantal coffeeshops te vergroten, maar tegen uitdagingen aanloopt bij de verdeling van vergunningen. De partijen wijzen erop dat er in Helmond, volgens het onderzoek van Breuer & Intraval, een onderaanbod van coffeeshops is. En zij pleiten dan ook voor het toestaan van meer coffeeshops in Helmond. Om op die manier zowel de lokale vraag als de druk op Eindhoven te verlichten.

Gezamenlijke aanpak
Martijn Rieter, fractievoorzitter van Helder Helmond, benadrukt het belang van samenwerking: “We zien een kans voor een gezamenlijke aanpak in de regio. Als we in Helmond meer coffeeshops toestaan, kunnen we allereerst voorzien in de lokale vraag. Maar tegelijk ook de druk op Eindhoven verlichten. Dit biedt voordelen voor de inwoners van beide steden. Door samen te werken, kunnen we zorgen voor een evenwichtigere spreiding van coffeeshops en bijdragen aan de veiligheid en leefbaarheid in beide steden.”

‘Minder illegale handel’
In het gezamenlijke voorstel stellen de partijen dat een evenwichtige verdeling van coffeeshops ook de illegale handel in softdrugs kan terugdringen. Bovendien zou een gereguleerd aanbod in Helmond de veiligheid vergroten en bijdragen aan een betere controle op de verkoop van cannabis. De partijen doen een oproep aan de gemeenteraad van Eindhoven om samen met Helmond en andere omliggende gemeenten een regionale strategie te ontwikkelen voor de verdeling van coffeeshopvergunningen. Volgens de partijen kan dit een voorbeeld zijn van effectieve samenwerking tussen gemeenten. Een samenwerking die kan bijdragen aan een vooruitstrevend drugsbeleid in de regio. [einde citaat]

Bezopen

Bezopen - Beluister Trailer Bezopen | Podcasts | NPO Radio 1 (27 november 2024)

[citaat] Een drankje is gezellig. Een drankje is feest. Vieren dat je jong bent en de hele wereld aan je voeten ligt. Vieren dat de werkweek erop zit, dat je voetbalteam gewonnen heeft, dat je jarig bent. Of gewoon een borreltje, elke middag als de vijf in de klok zit. Omdat het kan.

Alcohol is overal, er is haast geen ontsnappen aan. Maar waarom is drank eigenlijk zo genormaliseerd in onze maatschappij? Terwijl de totale schade van alcohol per jaar tussen de 4 en 6 miljard euro is.

Elles de Bruin (61) en haar dochters Faye van der Wees (21), student in Amsterdam, en Julia van der Wees (26), podcastmaker, onderzoeken hun eigen relatie met alcohol, want dat is in hun gezin “best wel een dingetje”. Maar ze kijken ook naar hun beider generaties. Van excessief drankgebruik onder studenten, compleet met ‘strategische barfjes’, ‘spuitkots drankspellen’, en de extreme invloed van sociale media, tot de 60-jarige ‘gelegenheidsdrinkers’, die vinden dat hun biertje of wijntje er nu eenmaal bij hoort, terwijl 6,5 procent van de 50-plussers een drankprobleem heeft. De oudere generatie denkt dat jongeren nu veel meer drinken dan zij vroeger deden, maar zijn er wel zoveel verschillen tussen de generaties?  

Elles, Julia en Faye zoomen in op de sociale omgeving, de opvoeding, de alcoholindustrie, reclame, sport- en studentenverenigingen, influencers, de gezondheidsrisico’s van alcohol, 0.0 en de rol van de politiek. 

Bezopen - Beluister #1 - Doe niet zo ongezellig | Podcasts | NPO Radio 1 (6 december 2024)

Bezopen - Beluister #2 - Vroeger was alles beter | Podcasts | NPO Radio 1 (6 december 2024) [einde citaat] 

Rijksoverheid komt met nieuwe Bob-campagne: Top, jij blijft Bob! | Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl (9december 2024)

[citaat] Nieuwe video’s en een nieuwe slogan: de Bob-campagne heeft een nieuw jasje. Vandaag is de campagneaftrap, die zoals elk jaar plaatsvindt in de feestmaand december.

De aftrap is op maandagavond 9 december om 17:30 uur, tijdens een reguliere alcoholcontrole bij de Yp in Den Haag.

Minister Madlener: “Die gele Bob-letters kennen we allemaal. Ik vind de Bob-campagne de meest succesvolle campagne van de Rijksoverheid, want hier worden mensen op een positieve manier aan het denken gezet over iets heel belangrijks: wees nuchter achter het stuur. De afgelopen jaren zien we helaas dat het aantal bestuurders onder invloed weer toeneemt. Daarom vind ik het goed dat Bob dit jaar in een ander jasje is gestoken: daardoor wordt Bob hopelijk weer een onderwerp van gesprek, wat maakt dat mensen zich meer bewust zijn van de risico’s.”

Nieuwe cijfers, nieuw jasje

Tot nu toe ging de Bob-campagne vooral over het normaliseren van de Bob: als je met de auto ergens heen gaat, blijft altijd één van de inzittenden nuchter. Mensen werden aangemoedigd om van tevoren af te spreken wie dat zou worden, en later ook om hardop te zeggen tegen anderen dat zij de Bob zijn.

Dit jaar neemt Bob een nieuwe afslag: de boodschap is nu vooral om vol te houden. Want iedereen kent het: soms is het lastig om boven de muziek uit te schreeuwen dat je Bobt, soms kom je ergens waar onverwacht opeens alcohol wordt geschonken. Uit een vandaag gepubliceerde flitspeiling van PanelWizard Direct blijkt dat 30% van de Bobs regelmatig in de verleiding wordt gebracht om alcohol te drinken. 25% van de Bobs geeft aan dat ze grappige opmerkingen krijgen als ze niet drinken.

Diezelfde peiling laat zien dat meer dan 20% van de Bobs vindt dat hun inzet meer erkenning verdient. Dat kan met een simpel bedankje, maar ook door bijvoorbeeld ook door de parkeerkosten te betalen. Tegelijkertijd wordt al 70% van de Bobs bedankt, voornamelijk in woorden.

Risico’s

Na een jarenlange daling, stijgt het aandeel bestuurders dat rijdt onder invloed weer: van 1,4% in 2017 naar 2,6% in 2022. Alcoholgebruik blijft verantwoordelijk voor 12-23% van de dodelijke slachtoffers. Bestuurders met een alcoholgehalte van 1,0% in hun bloed lopen vijfmaal meer kans op een ongeval, bij 1,5% is die kans meer dan twintig keer zo groot.

Programma

De campagneaftrap vindt plaats bij een reguliere alcoholcontrole. Automobilisten die hier goed doorheen komen, worden in het zonnetje gezet: zij mogen onder begeleiding van feestelijke muziek over de gele loper rijden door de grote ‘Top, jij blijft Bob!’-fuik. Het event is onder meer aangekleed met kerstbomen, een DJ-auto en Bob-bar.

Aanwezig zijn onder meer de politie, Veilig Verkeer Nederland, de Haagse mobiliteitswethouder Arjen Kapteijns. De Bob-campagne is een initiatief van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de campagnepartners. Dat zijn provincies, gemeenten, Veilig Verkeer Nederland, TeamAlert, politie, Ministerie van Justitie en Veiligheid, CBR en OM.

Wist je dat:

• Bij het geven van een rondje, in 83% van de gevallen ook aan de Bob wordt gedacht?
• Slechts 27,5% van de respondenten probeert om de Bob-rol te vermijden? Dat gebeurt vooral door voor te stellen om met de taxi of het openbaar vervoer te gaan.
• Mannen vaker op de Bob proosten dan vrouwen?
• Mannen en jongeren de Bob vaker in verleiding brengen om tóch te drinken?
• Bobs hun aangeboden drankjes in 70% van de gevallen doorgeven en in 46% van de gevallen weigeren? Vooral vrouwen laten hun drankje vaak gewoon staan. [einde citaat]

 Bob neemt nieuwe afslag met publiekscampagne 'Top, jij blijft Bob'